28 september 2024 – Persoonlijke blog van Arthur ten Wolde in de serie Spiritualiteit met beide benen op de grond
Alle begin is moeilijk, en dat geldt ook voor spirituele ontwikkeling. Gelukkig is er een ruim en gevarieerd aanbod aan methoden, activiteiten en oefeningen, met vele ingangen en aanvliegroutes. Het is belangrijk bij jezelf na te gaan welke het beste aansluit bij jouw behoefte op dit moment. Voel je de behoefte om er meer over te weten te komen, boeken te lezen, podcasts te luisteren? Wil je ontspannen en een einde maken aan je gepieker? Wil je uit je hoofd, in je lijf, bewegen? Wil je alleen zijn, of samen met anderen? Wil je kunnen praten over je gevoelens? Heb je behoefte aan lichamelijk contact? Afhankelijk daarvan zijn er vele opties. Soorten ingangen voor spiritualiteit zijn kennis opdoen, gesprekken voeren, mediteren, ademhalingsoefeningen, lichaamsoefeningen, beweging en aanraking. De eerste twee vormen gebruiken het hoofd als ingang, de andere betrekken het hele zenuwstelsel en lichaam bij het proces. Lichaam en geest zijn beide nodig voor bevrijding van het ego. Vele auteurs geven aan dat de westerse aanpak van problemen door psychologie met gesprekstechnieken weliswaar kan leiden tot inzichten, maar niet tot bevrijding. De meeste aanbieders van spirituele activiteiten combineren een of meer ingangen. Er zijn avonden, dagen, events, weken, trainingen, cursussen en jarenlange opleidingen. Ik loop door een aantal voorbeelden heen en geef op basis van mijn eigen ervaring, netwerk en/of literatuur aan wat het kan brengen.
Yoga
Yoga is een eeuwenoude, en wereldwijd de meest populaire vorm van spiritualiteit. Yoga leert de geest, het gevoel en het lichaam te beheersen, om daarmee een staat van eenwording met het universum te bereiken. In het westen gaat het daarbij om zogenaamde Hatha-yoga, die grotendeels bestaat uit oefeningen met lichaamshoudingen en ademhalingstechnieken.1 Er zijn vele vormen van yoga, van zeer inspannende tot rustige, zoals Yin-yoga. Kenmerkend is de nadruk op beheersing van het lichaam en het gebruik van ademhaling. Yoga-ademhaling is een methode die het autonome zenuwstelsel in balans brengt; het kan psychologische en stress-gerelateerde klachten verminderen. Hoe beter de deelnemer in balans is, des te gemakkelijker hij bepaalde oefeningen moet kunnen uitvoeren. Kundalini-yoga richt zich op bevrijding door met bepaalde oefeningen energie in het lichaam op te wekken. Al met al is yoga geschikt voor iedereen die individueel of in een groep op een niet-competitieve manier wil bewegen. Door de vele verschillende vormen is er voor beginners altijd een yogavorm te vinden die aansluit bij je wensen en lichamelijke mogelijkheden. Bovendien biedt yoga, naast fysieke voordelen, ook mentale rust en balans, wat het een waardevolle toevoeging maakt aan een gezonde levensstijl.
Lezen en podcasts luisteren
Daarmee ben ik zelf begonnen. Ik heb enkele boeken over Boeddhisme gelezen, en trof daar wel mooie wijsheden aan. Kennis kan je nieuwe inzichten verschaffen die je verder helpen, en technieken bijbrengen die je zelf kunt toepassen. De benadering van het Boeddhisme was mij echter te dogmatisch, teveel geënt op de hiërarchische meester-leerling verhouding en te verwant aan religie. Als literatuur raad ik in plaats daarvan Eckhart Tolle2, Byron Katie, Almaas, Jan Geurtz en Ingeborg Bosch aan (zie ook de voetnoten in blog 3). Bijzonder leerzaam zijn ook de Diamond Heart retreats. Daarin wordt veel tijd uitgetrokken voor colleges psychologie, die veel helderder zijn dan de boeken van Almaas zelf. Ten slotte kan ik boeken en cursussen over Spiral Dynamics zeer aanraden – dit komt uitgebreid aan de orde in de komende blog over waardesystemen.3 Lezen en luisteren is vooral een nuttige ingang voor spirituele ontwikkeling voor mensen die dingen graag goed willen begrijpen, voor wie kennis houvast biedt, en als je worstelt met bepaalde vragen. Het stelt je in staat om op je eigen tijd en tempo te reflecteren en inzichten op te doen die je verder helpen.
Meditatie
Ik kreeg ook een boek te leen met meditatietechnieken. Het web staat daar vol mee. Vele mensen hebben er baat bij. Volgens recent onderzoek kan regelmatig mediteren niet alleen stress verminderen en de concentratie verbeteren, maar ook het immuunsysteem versterken en zelfs de veroudering van de hersenen vertragen.4 De meeste mensen geven in mijn ervaring de voorkeur aan geleide meditaties, waarvan er vele op Spotify staan. Ikzelf houd juist van stiltemeditatie, waarbij ik rustig aandacht schenk aan het hier en nu, mijn eigen gedachten, gevoelens en waarnemingen. Ik doe dat dan samen met een of meer anderen, meestal voorafgaand aan dansen of een inquiry (zie hierna). Met alléén mediteren ben ik al na een paar weken gestopt omdat ik er weinig baat bij had. Achteraf denk ik dat dat kwam omdat ik toch al relatief weinig pieker. Voor mij werkt wandelen in mijn eentje veel beter; ik wandel vrijwel elke dag in de natuur. Meditatie is een waardevolle methode voor spirituele ontwikkeling voor bijna iedereen, met een keuze naar wens uit verschillende technieken. De enige kanttekening is dat stiltemeditatie bij ongeveer acht procent van de beoefenaars depressie en angstgevoelens kan verergeren. Geleide meditatie biedt hen mogelijk een oplossing.5
Spirituele IQ test
Spirituele intelligentie is een term die door sommige filosofen en psychologen wordt gebruikt als maat voor spirituele ontwikkeling, in analogie met het intelligentiequotiënt (IQ) en het emotionele quotiënt (EQ). Een vorm waarmee ik zelf goede ervaringen heb, is de SQ21-test.6 Deze stelt vragen over de volle breedte van spirituele ontwikkeling, inclusief kennis van het universum en persoonlijke doelen. De test geeft daarmee een min of meer neutrale evaluatie van waar je staat met je spirituele ontwikkeling. De uitslag werkte voor mij bevestigend en gaf goede feedback.
Gespreksvormen: Inquiry, deelrondes, talking stick
Zoals uitgebeeld in de figuur in aflevering 2, is de inquiry een onderzoekende dialoogvorm van Almaas, waarbij gesprekspartners na een meditatie in strikte vertrouwelijkheid aandachtig naar elkaar luisteren zonder elkaar te onderbreken. De vorm is eenvoudig. Zorg voor een rustige, ongestoorde omgeving waar je gemakkelijk kunt zitten. Heb een wekkertje bij de hand om 15 minuten te timen. Eerst mediteer je samen 15 minuten, dan houdt de een 15 minuten een monoloog, en dan de ander. Gewoon over wat je bezig houdt, al of niet aan de hand van een onderwerp. Er worden geen vragen gesteld – behalve eventueel een herhalende open vraag om de ander te triggeren nog meer te vertellen. Ik heb dit jarenlang maandelijks met iemand gedaan. Het vergroot je zelfinzicht doordat het aandachtig luisterend oor van de ander het uiten van halfbewuste gevoelens en gedachten makkelijker maakt. Tegelijkertijd leer je iemand anders’ binnenwereld kennen. Overigens kun je ook uitstekend interne monologen met jezelf voeren, bijvoorbeeld tijdens een wandeling alleen in de natuur. Een andere vorm is de deelronde, waarbij deelnemers in een kring zitten en door de procesleider worden uitgenodigd om iets dat ze bezig houdt te delen met de groep. Daarbij kan eventueel een talking stick worden gebruikt, een traditie van inheemse Amerikanen (indianen) waarbij een stok wordt doorgegeven aan de volgende die wil spreken terwijl de rest luistert.7 Samenvattend vormen gespreksvormen een goede ingang voor spirituele ontwikkeling voor iedereen die zich in een veilige omgeving durft te uiten over persoonlijke, kwetsbare en intieme vraagstukken. Het delen van ervaringen verheldert, leidt tot herkenning en nieuwe en diepere inzichten, helpt stukjes van je pijnlichaam op te lossen, en verbindt je met degenen met wie je ze deelt.
Dansen
Dansen is een krachtige ingang voor spirituele ontwikkeling omdat je daarmee vastgezette structuren in je lijf kunt losmaken. Zoals gezegd zetten onverwerkte emoties zich daarin vast. Cognitieve bewustwording daarvan is niet voldoende. Dansen is een fijne manier om dit proces in gang te zetten. Belangrijk daarbij is dat er geen drugs of alcohol worden gebruikt en dat iedereen danst op blote voeten (of flexibele dansschoenen als je die nodig hebt). De meeste westerlingen zijn door onze manier van leven slecht ‘geaard’: we zijn ons amper bewust van onze benen en voeten. De directe aanraking van je voeten met de grond herstelt dit contact, waardoor de energie in je lijf van onderop weer beter gaat stromen.
Er zijn vele spirituele dansvormen ontwikkeld waarvan ik er verschillende ken.
Ecstatic Dance is een vrije dansvorm op muziek in een groep. ‘Om Ecstatic Dance te ontdekken moet je het ervaren. Het is een veilige omgeving waar je jezelf kan laten gaan, er is respect en geen oordeel. Voor iedereen zal Ecstatic Dance anders zijn, een bepaalde ervaring opzoeken is niet het doel. Laat de ervaring tot je doordringen, de muziek, de energie. Even niet in je hoofd, vrij van gedachte.’8 De meeste mensen dansen op zichzelf, maar sommige ook samen. Veel deelnemers genieten er enorm van. Ze ervaren een ontlading van spanning en energie, en een natuurlijke high. Ecstatic Dance is zeer geschikt als spirituele dansvorm voor beginners.
5Ritmesdans lijkt erop. ‘De 5Ritmes is een dansvorm waarin je leert om je vrijer te bewegen om te komen tot meer zelfinzicht en authenticiteit. Er is geen choreografie, het is een vrije vorm van dansen. De ritmes Vloeiend, Staccato, Chaos, Lyrisch en Stil vormen de basis.’9 Ook hier dansen veel mensen vooral alleen, maar er zijn ook dansen waarbij je met de ogen en handen contact met anderen maakt.
Biodanza is een uitgebreid internationaal systeem met vele dansvormen op allerlei soorten muziek. Het is in de jaren ’60 ontwikkeld door wetenschapper Rolando Toro, hoogleraar psychologie en medische antropologie aan de universiteit van Chili.10,11 Meer levensgeluk is het uiteindelijke doel van Biodanza. Het is gericht op de innerlijke beleving en integratie van emoties, in contact met anderen, soms behoorlijk intiem. Kenmerkend is het voordoen van elke dans, maar er zijn geen pasjes, het gaat om vrijdansen. Er zit een hele filosofie achter met vijf ‘lijnen’ en de muziek doorloopt elke dansavond een bepaalde opbouw. Bijzonder aan Biodanza is dat het een veilige omgeving biedt waarin de deelnemers wekelijks kunnen oefenen met verbinden, grenzen stellen en loslaten. In het contact kun je zachte, speelse of tedere aanraking ervaren zonder commitment, verplichtingen of verwachtingen – waarvan in een relatie altijd sprake is.
Biodanza is voor vrijwel alle deelnemers bevrijdend, helend en ontroerend. Het is echter niet voor iedereen geschikt. Sommigen voelen zich er te ongemakkelijk bij. Anderen hebben daar minder last van, of kunnen het ongemak net aan, en doorlopen via Biodanza een leer- en helingsproces.
Als het je interesseert kun je het beste drie keer naar een wekelijkse groep gaan, en daarna besluiten of je ermee door wilt gaan. Mijzelf heeft het heel veel gebracht. Bijna elke keer veroorzaken de door dans en aanraking losgemaakte endorfines een natuurlijke high in mijn hele lichaam en geest. Bovendien heb ik in de ruim tien jaar dat ik wekelijks Biodanza beoefen veel geleerd, zoals zuiver afstemmen op de ander en omgaan met afwijzing op de dansvloer. Ook heb ik veel dieper contact gekregen met mijn hele lijf, en tijdens een bepaalde dans plotseling gevoeld dat enkele laatste restanten liefdesverdriet van bijna veertig jaar eerder zich oplosten. Wonderbaarlijk. Anderen melden regelmatig soortelijke ervaringen. Deze subjectieve ervaringen worden intussen stukje bij beetje wetenschappelijk onderbouwd, voornamelijk door Marcus Stück. Hij heeft aangetoond dat Biodanza o.a. leidt tot lagere gehaltes van het stresshormoon cortisol en van testosteron in het bloed, lagere hartslag, betere herkenning van emoties bij kinderen, verminderd ongeduld, een betere stemming en een gevoel van welbehagen.12, 13 Samenvattend is Biodanza een krachtige ingang voor spirituele ontwikkeling voor mensen die graag in contact met anderen bewegen en geen last hebben van zware trauma’s. De dansvorm is vooral geschikt voor wie openstaat voor een diepere verbinding met zichzelf en anderen in een veilige groepsomgeving. Sommige docenten hebben een aparte beginnersgroep.
Tantric dance is een in 2007 vanuit de tantra-traditie (zie hierna) ontwikkelde dansvorm waar één de dans leidt en de ander volgt. Een spel tussen ‘mannelijke’ energie (leiden) en ‘vrouwelijke’ energie (volgen) om samen de dualiteit van Yin en Yang14 te ontstijgen. Doordat dat de dansers deze niet langer als tegenpolen ervaren, maar juist als complementair en verbonden, komen ze tot harmonieuze afstemming en eenheid. Doordat de ogen van de volger geblinddoekt zijn, worden alle andere zintuigen versterkt. Hierdoor word je je tijdens deze speelse dans en interactie bewust van je lichaam en wat er in je leeft.15 Ik heb dit een keer of vijf gedaan en er veel plezier aan beleefd. Je leert je als volger helemaal overgeven aan degene die jou leidt, het is inderdaad speelser en verrassender dan Biodanza, en er wordt gestreefd naar een gelijk aantal mannen en vrouwen. De dansvorm biedt ruimte om met z’n tweeën qua bewegingen prachtig afgestemd op elkaar te dansen – maar dat vereist wel oefening en kracht. Al met al is tantric dance een mooie en speelse ingang voor spirituele ontwikkeling voor iedereen die zich durft over te geven aan zijn of haar danspartner. Ook is van belang dat je kunt omgaan met de mogelijkheid van ‘overblijven’ bij een oneven aantal danspartners of op de vrije dansvloer.
Er zijn nog vele andere dansvormen, mengvormen en varianten van vrijdansen, zoals Chakradans16, contactimprovisatie17, silent disco buitendans in de natuur, en Dans je vrij18. Ook maken vele dansvormen een ontwikkeling door.
Chi Kung
Chi Kung (Engels: Qigong) is een systeem van gecoördineerde lichaamshouding en beweging, ademhaling en meditatie. Het heeft wortels in de Chinese geneeskunde, filosofie en vechtsporten.19 Chi betekent levensenergie in het taoisme, een Chinese mystieke, filosofische en religieuze stroming.20, 21 Tai Chi is een oude Chinese vechtsport.22 Traditioneel wordt Chi Kung door Chinezen en in heel Azië gezien als een praktijk om de levenskracht te cultiveren en in evenwicht te brengen – vergelijkbaar dus met yoga. Chi Kung-beoefening omvat doorgaans bewegende meditatie, het coördineren van langzaam stromende bewegingen, diepe ritmische ademhaling en het bereiken van een rustige meditatieve gemoedstoestand. Mensen beoefenen het wereldwijd als meditatie, recreatie, lichaamsbeweging, ontspanning, preventieve geneeskunde, zelfgenezing, alternatieve geneeskunde, zelfontplooiing en training voor vechtsporten. Samenvattend is Chi Kung een waardevolle ingang voor spirituele ontwikkeling voor mensen die op zoek zijn naar een gebalanceerde en kalmerende praktijk die lichaam en geest verbindt. Door middel van langzame, vloeiende bewegingen en bewuste ademhaling helpt Chi Kung om innerlijke rust te bevorderen, energie in balans te brengen en het algehele welzijn te versterken. In Nederland is Chi Kung geïntroduceerd door de onlangs overleden Annette Derksen, als onderdeel van Healing Tao. Verschillende van haar leerlingen hebben het stokje overgenomen.
Tantra
Tantra (Sanskriet: tan, uitbreiden; tra, instrument, bevrijding) is een uit het hindoeïsme, boeddhisme en jaïnisme afkomstige vorm van yoga gericht op geestelijke verruiming en bevrijding door middel van oefeningen.23 Het wordt wel omschreven als een dynamisch levenspad waarop lichaam, sensualiteit en spiritualiteit samenkomen. In de westerse wereld wordt tantra ten onrechte eenzijdig geassocieerd met seks, waarop nog steeds een taboe rust. Tantratrainingen zijn echter gericht op levensenergie in het algemeen, waarvan seksuele energie slechts een onderdeel uitmaakt.24, 25, 26 Tantra biedt een diepgaande ingang voor spirituele ontwikkeling voor mensen die bereid zijn hun bewustzijn te verruimen door middel van het samenspel van lichaam, geest en sensualiteit. De praktijk richt zich op het ervaren van levensenergie in al haar vormen en het overstijgen van dualiteiten, wat leidt tot een diepere verbinding met jezelf en de wereld om je heen. Net als bij yoga zijn er vele verschillende vormen van tantra, en er worden allerlei trainingen en retreats aangeboden. Als je bekend met meditatie en een veilige omgeving schept, zijn tantraoefeningen ook prima geschikt voor de privésfeer.27
Chakra reading
Chakra reading is een krachtige ingang voor spirituele ontwikkeling, waarbij de focus ligt op het balanceren en begrijpen van zeven ‘energiecentra’ in het lichaam, bekend als chakra’s.28, 29 Elk chakra staat voor een specifiek aspect van ons fysieke, emotionele en spirituele welzijn. Hoewel een wetenschappelijke basis voor de chakra’s ontbreekt, vormen ze een herkenbaar kader voor mijn persoonlijke ervaringen. Ze sluiten daar beter bij aan dan de vijf ‘lijnen’ van Biodanza. Ook vallen ze opvallend samen met belangrijke zenuwknopen in de wervelkolom en suggereren een verbinding tussen ons lichaam en de acht waardesystemen van Spiral Dynamics (zie blog 5).30 Tijdens een chakra reading wordt in een ontspannen en veilige setting aandacht besteed aan de energiestroom door deze centra, met als doel blokkades te identificeren en te helen. De methode biedt inzicht in de onderliggende oorzaken van energetische disbalans en kan bijdragen aan een diepere zelfkennis en heling. Tijdens een recente chakra reading van een half uur stapte ik twee keer rustig met mijn ogen dicht over afbeeldingen van de chakra’s terwijl de lezeres toekeek en feedback gaf. De eerste keer voelde ik een blokkade in mijn buik (bij de derde chakra) omdat ik het spannend vond. Door te ontspannen was deze bij de tweede keer verdwenen. Sindsdien weet ik hoe ik me voel als al mijn chakra’s rustig openstaan, wat ik als zeer waardevol ervaar. Samenvattend kan ik iedereen die niet afwijzend staat tegen het idee van chakra’s een chakra reading aanraden.
Ten slotte
Er zijn nog vele andere activiteiten die kunnen bijdragen aan spirituele ontwikkeling. Zelf heb ik bijvoorbeeld goede ervaringen met zachte vormen van massage zoals tantramassage, Lomi lomi en zeshandenmassage. Zowel bij dansen als bij aanraking komen in het lichaam natuurlijke feel-good hormonen vrij zoals endorfines. Deze brengen gevoelens van geluk en verbondenheid teweeg die kunnen leiden tot extase en een natural high. Dit kan tot op zekere hoogte verslavend werken, maar anders dan bij drugs zoals ecstasy treden er geen bijwerkingen op. Daarnaast kunnen microdosing, Ayahuasca-sessies onder goede begeleiding, ademoefeningen (breathwork), alternatieve dansvormen en hypnose positieve effecten hebben. Reinoud Eleveld31 heeft als onderdeel van zijn Tao Training een populaire cursus valleiorgasme32 ontwikkeld. Ook zijn er veel retreats en spirituele festivals in binnen- en buitenland. Rustige muziek werkt bij veel spirituele oefeningen ondersteunend, ook in de thuissituatie.33 Overzichten en agenda’s van spirituele activiteiten in Nederland zijn o.a. te vinden bij Hipsy34, Buzzbie35 en het NLP College.36
Samenvattend bieden spirituele activiteiten vele ingangen om je leven te verrijken en het ego los te laten. Er zijn talloze methoden, zoals yoga, meditatie, lezen, en dansen, die je kunnen helpen om dieper contact te maken met jezelf en de wereld om je heen. Afhankelijk van je persoonlijke behoeften en voorkeuren, kun je steeds kiezen voor methoden die je geest, je lichaam, of beide aanspreken. Voor bevrijding van het ego zijn uiteindelijk beide nodig. In hoeverre je bevrijding slaagt, hangt af van de hevigheid van je issues, je toewijding en je motivatie. Open, eerlijke nieuwsgierigheid werkt het beste, doelgerichtheid juist averechts: bevrijding van het ego kan worden bevorderd, maar valt niet af te dwingen.
Klik hier om terug te keren naar het overzicht van de blogserie
Voetnoten:
1. https://nl.wikipedia.org/wiki/Yoga2. https://open.spotify.com/show/5VlukNC0wRyzTBKa1XHb0D
3. https://spiraldynamicsintegral.nl/
4. https://www.welingelichtekringen.nl/wetenschap/9-voordelen-van-mediteren-volgens-de-wetenschap
5. https://www.newscientist.com/article/2251840-mindfulness-and-meditation-can-worsen-depression-and-anxiety/
6. https://www.deepchange.com/
7. https://talkingstickinstituut.nl/de-talking-stick/
8. https://www.ecstaticdance.nl/ 9. https://www.devijfritmes.nl/ 10. https://www.biodanza.nl/rolando-toro-araneda-de-grondlegger-van-biodanza/
11. https://www.biodanza.org/en/rolando-toro-araneda-5/biography/
12. https://www.biodanza.org/wp-content/uploads/2021/11/SIGNUMTEMPORISBiodanzaEffectsonStressReductionandWell-BeingAReviewofStudyQualityandOutcome.pdf
13. https://www.researchgate.net/publication/277307148_Effects_of_an_evidencebased_dance_program_TANZPRO-Biodanza_for_Kindergarten_Children_aged_four_to_six_on_immuneglobuline_A_Testosterone_and_heart_rate
14. https://nl.wikipedia.org/wiki/Yin_en_yang
15. https://tantric.dance/nl/tantric-dance/information
16. https://www.gaias.nl/chakra-dans
17. https://tomgoldhand.com/
18. https://www.dansjevrij.nl/
19. https://en.wikipedia.org/wiki/Qigong
20. https://www.learnreligions.com/what-is-qi-chi-3183052
21. https://nl.wikipedia.org/wiki/Taoïsme
22. https://nl.wikipedia.org/wiki/Tai_chi
23. https://nl.wikipedia.org/wiki/Tantra_(yoga)
24. https://centrumvoortantra.nl/visie/
25. Tantra, Het geheim van de liefde, Jan den Boek en Caroline van Wijngaarden
26. https://www.allesoverboeken.nl/boeken-over-tantra/
27. https://www.depaarsekeizerin.nl/info-adviezen/tantra-sex-oefeningen-en-tips
28. https://nl.wikipedia.org/wiki/Chakra
29. https://anodeajudith.com/the-chakra-portal/chakra-healing/
30. https://i0.wp.com/www.petermerry.org/blog/wp-content/uploads/2012/07/sd-chakras-16ways.jpeg
31. https://taotraining.nl/reinoud-eleveld/
32. https://vallei.online/ons-verhaal/
33. https://open.spotify.com/playlist/5lwHiscjcamTgmKPXUJujP?si=55c6d0d630834665
34. https://hipsy.nl/
35. https://www.buzzbie.nl/
36. https://hetnlpcollege.nl/spirituele-agenda-nederland-activiteiten/