Aflevering 2: Onderzoekende spiritualiteit

AI-impressie van een inquiry, een onderzoekende dialoogvorm van Almaas waarbij gesprekspartners na een meditatie aandachtig naar elkaar luisteren zonder elkaar te onderbreken.¹ Bron: DALL-E © Arthur ten Wolde

Wat voor rol kan spiritualiteit spelen in je leven? En wat is onderzoekende spiritualiteit?

Spiritualiteit is een breed begrip. In de breedste zin heeft het te maken met zaken die de geest (Latijn: spiritus) betreffen. Het wordt op vele manieren gebruikt en kan te maken hebben met religie of bovennatuurlijke krachten, maar de nadruk ligt op de innerlijke ervaring.² Voor mij betekent spiritualiteit dat ik ernaar streef zoveel mogelijk te leven in het hier en nu³, in volledige aanwezigheid, vanuit je essentie⁴, vanuit liefde, en niet vanuit onnodige, overdreven angst, woede, schaamte of andere negatieve emoties. Vanuit deze aanwezigheid streef ik tegelijkertijd naar het leveren van een positieve bijdrage aan de wereld. Het gaat mij vooral om het toepassen van spiritualiteit in het dagelijks leven. Als levenswijze dus.

Bij de opening van een retreat van Almaas⁵ werd de deelnemers gevraagd ons te richten op wat we ervaren en wat we zeker weten (bijvoorbeeld dat zwaartekracht bestaat), en alles wat we geloven voor een weekje aan de kapstok te hangen. Dat sprak me zeer aan. Bij het beoefenen van spiritualiteit richt ik mij vooral op wat ik innerlijk ervaar, zoals het gevoel van energie die door mijn lichaam stroomt. Bij het interpreteren van mijn ervaringen en van wat er over spiritualiteit wordt geschreven en gezegd, baseer ik mij op wat ik zeker weet en waarover wetenschappelijke overeenstemming bestaat. Anders dan bij religie gaat het voor mij dus juist niet om “geloven”. Ik sta volledig open voor wonderbaarlijke ervaringen, maar voor zover die in strijd lijken met de huidige wetenschap, hecht ik er minder waarde aan. Ik geloof niet dat er ‘meer is tussen hemel en aarde’, maar dat er in elk van ons een schitterende essentie aanwezig is. En ik stel vast dat er heel veel is dat we (nog) niet weten of begrijpen. Het onderkennen van “niet weten” vormt de basis voor nieuwsgierigheid, en dat is weer de beste drijfveer voor persoonlijke ontwikkeling door middel van zelfonderzoek.⁶ Een rotsvaste geloofsovertuiging daarentegen zie ik als het einde van denken en voelen, als je vastklampen aan een strohalm, als het blokkeren van nieuwe inzichten, en als leven vanuit angst. En dat wil ik juist vermijden. Wat niet wegneemt dat een geloofsovertuiging voor anderen heel belangrijk kan zijn, niet rigide hoeft te zijn, en niet uit angst hoeft voort te komen.

Zelf ben ik in ruim vijftien jaar geleden begonnen met mijn persoonlijke spirituele ontwikkeling, waarvoor de basis overigens al op mijn achttiende was gelegd. Aanleiding was een naderende burnout. Deze heb ik gelukkig weten te voorkomen dankzij enkele spirituele technieken en inzichten. Na te hebben deelgenomen aan twee retreats ben ik veel gaan dansen, wat ik nog steeds wekelijks doe.

Na enige tijd begon het mij te dagen waar spiritualiteit om draaide. Volstrekt onverwacht kreeg ik een overweldigende eenheidservaring, die zich helaas nooit meer heeft herhaald, maar een blijvende indruk heeft achtergelaten. Ik stond met een van mijn kinderen aan de hand bij de bakker in de rij toen eensklaps alle filters in mijn waarneming wegvielen. Kleuren, geuren, geluiden, gevoel, alles kwam direct binnen en met een veel grotere kracht. Alsof je van een kleine zwartwit tv met een antenne en ruisend beeld overstapt naar een 3D iMax film. Ik voelde mij met alles verbonden. Dit duurde enkele minuten voor het langzaam afnam vanaf het moment dat ik moest bestellen. Kortom een ervaring zoals in de roman De Celestijnse Belofte, die ik destijds als een hilarische grap beschouwde maar bij nader inzien misschien nog eens moet herlezen.

Sindsdien was ik mij sterk bewust van mijn vele reacties vanuit onnodige negatieve gevoelens. Jarenlang werkte ik eraan om die reacties te vermijden, wat meestal niet lukte. Bewust onbekwaam dus, wat op zich een onaangenaam stadium is. Maar mijn toegenomen bewustzijn stelde me vaak wel in staat om mijn gedrag te benoemen en compenseren, wat enorme winst is natuurlijk. Verder leerde ik geleidelijk om mijn gevoelens beter waar te nemen en benoemen.

Een paar jaar geleden merkte ik dat mijn persoonlijke ‘verbeterprogramma’ ten einde liep. Meer zat er niet in! Met deze versie van mijzelf zou mijn omgeving het moeten doen, en ikzelf ook. Hiermee meende ik dat er tevens een einde was gekomen aan mijn spirituele ontwikkeling.

Dat bleek echter anders te lopen. Na een heftige periode en verhuizing ontwaakte ik in de nieuwe woning letterlijk ‘in het hier en nu’. En afgezien van een paar lastige dagen vorig jaar, bevind ik mij daar nu nog steeds. Mijn leven is veel lichter geworden. Daarover meer in de volgende aflevering.

Samenvattend is mijn ervaring dat onderzoekende spiritualiteit je leven veel kan lichter maken. Het is een manier om via zelfonderzoek in het hier en nu te leven, vanuit je essentie en liefde, in plaats van vanuit angst of negatieve emoties. Het onderzoekende aspect bestaat uit het onbevangen waarnemen van je eigen reacties op de omstandigheden als een weg naar persoonlijke ontwikkeling. Hierin verschilt het wezenlijk van de meer dogmatische “verhalende” spiritualiteit, die draait om het geloof in ideeën zoals het hiernamaals of reïncarnatie.⁶ In plaats van de nadruk te leggen op geloven, wordt de aandacht bij onderzoekende spiritualiteit gericht op persoonlijke innerlijke ervaringen en op wetenschap gebaseerde kennis. Persoonlijke ervaringen zoals een eenheidservaring kunnen daarbij een blijvende indruk achterlaten.

Tot zover voor vandaag. Hopelijk heb ik je interesse weer gewekt. De volgende aflevering gaat nader in op het spirituele ego, bevrijding en verlichting.

Klik hier om terug te keren naar het overzicht van de blogserie

Noten:

¹ https://online.diamondapproach.org/understanding-diamond-inquiry/

² https://nl.wikipedia.org/wiki/Spiritualiteit

³ https://shop.eckharttolle.com/collections/books/products/the-power-of-now

⁴ https://www.diamondapproach.org/public-page/pearl-beyond-price

⁵ https://www.diamondapproach.org/nederland

⁶ https://www.filosofie.nl/jan-geurtz-je-bent-niet-je-gevoelens-en-gedachten/